Η γωνία κέντρου – παρυφής του Wiberg (Wiberg’s center-edge angle)

Η ακτινολογική αξιολόγηση της γεωμετρίας και προσανατολισμού της άρθρωσης του ισχίου περιλαμβάνει ποικίλες μετρήσεις.  Ειδικά για την εκτίμηση πιθανής δυσπλασίας, δηλαδή την εκτίμηση του βαθμού της επικάλυψης της μηριαίας κεφαλής από την κοτύλη, μεταξύ άλλων χρησιμοποιείται η μέτρηση της γωνίας κέντρου – παρυφής, ή της γωνίας του Wiberg (Wiberg’s center – edge angle).  Η εκτίμηση της γωνίας αυτής αποτελεί έναν πολύ καλό δείκτη για την εκτίμηση της μορφής της κοτύλης και χρησιμοποιείται ευρέως στους θεραπευτικούς αλγόριθμους για τις παθήσεις του ισχίου.

Η γωνία κέντρου – παρυφής του Wiberg αναπαριστά την άνω – έξω επικάλυψη της μηριαίας κεφαλής στο στεφανιαίο επίπεδο, όπως  αυτό φαίνεται στην προσθιοπίσθια ακτινογραφία των ισχίων.  Χρησιμοποιείται για την ποσοτικοποίηση της αναπτυξιακής δυσπλασίας του  ισχίου, σοβαρές μορφές της οποίας μπορεί να οδηγήσουν σε εκφυλισμό και καταστροφή της άρθρωσης, δηλαδή οστεοαρθρίτιδα, σε     νεότερη ή μεγαλύτερη ηλικία, ανάλογα με την βαρύτητα.  Μικρές τιμές της γωνίας υποδηλώνουν σοβαρότερη δυσπλασία, ενώ  μεγαλύτερες   την αυξημένη επικάλυψη της μηριαίας κεφαλής.

O Wiberg περιέγραψε την ομώνυμη γωνία το 1939.  Σύμφωνα με τη δημοσίευσή του, η γωνία αυτή σχηματίζεται από τη γραμμή που  ξεκινάει από το κέντρο της μηριαίας κεφαλής και είναι παράλληλη με τον άξονα του σώματος του ασθενή, και μία γραμμή που ξεκινάει από  το κέντρο της μηριαίας κεφαλής έως το έξω άκρο της οροφής της κοτύλης (Εικ. 1).  Σύμφωνα με τον Wiberg, γωνίες μεγαλύτερες των 25º  σπάνια σχετίζονταν με πρώιμη οστεοαρθρίτιδα του ισχίου, οι μικρότερες των 20º  (Εικ. 2) συνήθως σχετίζονταν με πρώιμη οστεοαρθρίτιδα,  ενώ γωνίες μεταξύ 20º και 25º χαρακτηρίστηκαν ως οριακές. 

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, ο Ogata και συν υποστήριξαν ότι ειδικά σε παιδιατρικούς ασθενείς, η γωνία αυτή δεν θα πρέπει να υπολογίζεται έως το έξω άκρο της συνολικής κοτύλης, αλλά έως το έξω άκρο της οφρύος της κοτύλης    (sourcil).    Η αιτιολόγηση ήταν ότι το ακτινολογικό έξω άκρο της κοτύλης, πέρα από την οφρύ, δεν συμβάλλει στην υποστήριξη φορτίων,     και έτσι δεν πρέπει να υπολογίζεται στην συνολική φορτίζουσα επιφάνεια, και ο συνυπολογισμός αυτής μπορεί να οδηγήσει στην   υποτίμηση της δυσπλασίας.  Η σημείωση αυτή φαίνεται να έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις νέων παιδιών, οπίσθιας απόκλισης της κοτύλης   (retroversion) και χαμηλής θέσης της πρόσθιας κάτω λαγόνιας άκανθας (anterior inferior iliac spine).  Έτσι, η γωνία αυτή υποδιαιρέθηκε σε  δύο  επιμέρους   γωνίες, την γωνία LCEA-S (Lateral center edge angle – sourcil) και LCEA-E (lateral center edge angle – edge of  acetabulum),  με τη σύγχρονη βιβλιογραφία να υποστηρίζει την μεγαλύτερη αξιοπιστία στην πρώτη (Εικ. 3).

 Η κλινική χρήση της γωνίας αυτής έχει εξελιχθεί ακόμη παραπάνω, αφού τιμές μεγαλύτερες των 40º θεωρούνται ως χαρακτηριστικό       υπερκάλυψης της μηριαίας κεφαλής από την κοτύλη, ενώ πλέον χρησιμοποιείται και η πρόσθια γωνία κέντρου παρυφής     (anterior center edge angle), η οποία υπολογίζεται στην πλάγια ακτινογραφία (false-profile), η οποία καταδεικνύει την πρόσθια απώλεια  επικάλυψης από την κοτύλη σε τιμές μικρότερες των 20º, ή υπερκάλυψη σε τιμές μεγαλύτερες των 40º οι οποίες ανευρίσκονται σε περιπτώσεις με οπίσθια απόκλιση της κοτύλης και σφαιρική ή εστιακή υπερκάλυψη της μηριαίας κεφαλής από την κοτύλη (global or focal anterior acetabular overcoverage).

Βιβλιογραφία

1. Wiberg G (1939) Studies on dysplastic acetabula and congenital subluxation of the hip joint: with special reference to the complication of osteoarthritis. Acta Chir Scand 83:53–68
2. Ogata S, Moriya H, Tsuchiya K et al (1990) Acetabular cover in congenital dislocation of the hip. J Bone Joint Surg Br 72:190–196
3. Petersen BD, Wolf B, Lambert JR, Clayton CW, Glueck DH, Jesse MK, Mei-Dan O. Lateral acetabular labral length is inversely related to acetabular coverage as measured by lateral center edge angle of Wiberg. J Hip Preserv Surg. 2016 Feb 29;3(3):190-6
4. Lucas A. Anderson, MD; Jeremy Gililland, MD; Christopher Pelt, MD; Samuel Linford, MD; Gregory J. Stoddard, MPH; Christopher L. Peters, MD  Center Edge Angle Measurement for Hip Preservation Surgery: Technique and Caveats Orthopedics. 2011;34(2):86